معاملات اختیار یکی از ابزارهای مالی می باشد که انعطاف پذیری بسیار بالایی را در اختیار فعالین بازار سرمایه قرار می دهد. در بازارهای مالی بینالمللی که ایجاد بسترهای معاملاتی متعدد فراهم پذیر می باشد تا 60 راهبرد موثر معاملاتی از طریق اختیار (Options) وجود دارد که میتواند قدرت انجام معاملات متعددی را در پیشروی علاقمندان این حوزه قرار دهد.
قراردادهای اختیار ما را قادر می سازد که:
- دارایی بیشتری را با پول کمتری کنترل و معامله نماییم.
- با اهرم معامله کنیم.
- هم در افزایش قیمت و هم در کاهش قیمت سود ببریم.
- ریسک را کاهش داده و حتی حذف کنیم.
همچنین معاملات اختیار براساس نوع دانش و تخصص افراد میتواند دسته بندی شده و طیف وسیعی از افراد و فعالین حوزه بازار سرمایه از معاملهگران تازه کار تا معاملهگران خبره می توانند با استفاده از این قابلیت ها، نوع معامله مناسب خود را انتخاب و در آن فعال گردند.
به علاوه معاملات اختیار این توانایی را به افراد میدهد که در بازارهای صعودی یا نزولی و یا بازار خنثی (در اصطلاح بازار رنج) بتوانند استراتژی معاملاتی مناسب خود را انتخاب کنند. همچنین در دستهبندی انواع انتخابهای در دسترس برای بازار اختیار میتوان به پرنوسان یا کم نوسان بودن بازار و پرریسک و کم ریسک بودن نوع معامله نیز اشاره داشت.
آنچنان که مشاهده میشود، دامنه وسیعی از استراتژیهای مختلف براساس مولفههای مختلف در دسترس میباشد که فعالین در این بازار میتوانند از آن استفاده نموده و در معاملات اختیار استفاده نمایند.
تعریف و مبانی یک قرارداد اختیار
معاملات اختیار یا آپشن که به قراردادهای اختیار خرید یا فروش نیز موسوم هستند، به معاملهگر این قرارداد این امکان را میدهند که با پرداخت مبلغی که به آن به اصطلاح پریمیوم قرارداد گفته میشود، حق اختیار خرید یا فروش یک دارایی پایه را در تاریخی معین داشته باشند. زمان رسیدن قرارداد ، شخص میتواند معامله را انجام داده یا انجام نداده و در اصطلاح اختیار استفاده از این حق را دارا می باشد که در مقطع سررسید قرارداد براساس شرایط بازار انتخاب کند که از حق خود برای انجام معامله خرید یا فروش استفاده کند یا خیر. دارایی پایه تعریف شده که مبانی قرارداد اختیار قرار میگیرد می تواند سهام و یا هر کالا یا دارایی قابل معامله در بازار سرمایه باشد. در ایران اما قراردادهای اختیار برای سهام های بزرگ و طلا، زعفران و نقره و … در دسترس فعالین در بازار سرمایه می باشد.
معاملات اختیار در واقع به فرد یا شرکت حق خرید یا فروش یک ابزار مالی خاص در زمان مشخصی را میدهد، با این تفاوت که فرد یا شرکت مربوطه اجباری به انجام معامله نیست و میتواند در صورت تمایل به عقب نشینی از معامله خودداری کند.
در معاملات اختیار، دو نوع اختیار وجود دارد:
اختیار خرید (Call Option) :
در این نوع اختیار، فرد یا شرکت، حق خرید یک ابزار مالی خاص را به قیمت مشخصی در زمان مشخصی دارد.
اختیار فروش (Put Option) :
در این نوع اختیار، فرد یا شرکت، حق فروش یک ابزار مالی خاص را به قیمت مشخصی در زمان مشخصی دارد.
اهمیت معاملات اختیار
معاملات اختیار معمولاً برای محافظت از ریسکهای بازار، کسب سود بیشتر یا کاهش خسارت در صورت شرایط بازار نامساعد استفاده میشوند. همچنین، این نوع معاملات برای سرمایهگذاران حرفهای و تحلیلگران بسیار سودآور خواهد بود.
این نوع معاملات به دو نوع آمریکایی و اروپایی تقسیمبندی میشوند که البته این نوع تقسیمبندی ارتباطی با کشور آمریکا و یا کشورهای اروپایی ندارد. تفاوت این دو نوع این است که در نوع اروپایی قرارداد اختیار فقط در روز معین شده به عمل میآید و شخص فقط در همان روز میتواند از اختیار خرید یا فروش خود استفاده کند. ولی در نوع آمریکایی معاملهگر میتواند حتی قبل از زمان تعیین شده قرارداد را لغو کند.
در معاملات اختیار، یک طرف فروشنده (Short) و یک طرف خریدار (Long) قرارداد اختیار خواهد بود و پریمیومی از طرف خریدار به فروشنده پرداخت می شود. در این قرارداد فروشنده ملزم به انجام تعهد خود بوده ولی خریدار می تواند بسته به شرایط قیمت دارایی در تاریخ سررسید از حق خود در اختیار خرید استفاده کند یا استفاده ننماید.
انواع معاملات اختیار
قرارداد اختیار خرید (Call Option)
در اختیار خرید، طرف خریدار اختیار این حق را دارد که یک دارایی را در موعد سررسید با قیمت توافق شده، از طرف فروشنده بخرد. بدیهی است اگر قیمت دارایی پایه در بازار در زمان سررسید کمتر از قیمت دارایی پایه در قرارداد اختیار باشد، دارنده حق اختیار از حق خود استفاده نکرده و دارایی را در بازار با قیمت کمتری خریداری میکند. ولی در صورتی که قیمت دارایی در بازار از قیمت مندرج در قرارداد اختیار بالاتر باشد، دارنده حق اختیار، سراغ فروشنده قرارداد اختیار رفته و دارایی پایه را با قیمت مندرج در قرارداد طلب کرده و در اصطلاح تسویه فیزیکی می نماید و یا آنکه می تواند با درخواست دریافت ما به التفاوت قیمت بازار و قیمت اعمال (Exercise Price) قرارداد را تسویه نماید.
قرارداد اختیار فروش (Put Option)
برای قراردادهای اختیار فروش این فرآیند بلاعکس بوده و در صورتی که قیمت سهام و یا هر دارایی پایه ای در بازار در تاریخ سررسید از قیمت اعمال در قرارداد کمتر باشد، دارنده حق اعمال اختیار ترجیح می دهد از حق خود استفاده کرده و با اعمال قیمت دارایی پایه خود را گرانتر نسبت به بازار بفروش رسانه یا تسویه نماید. بدیهی است در صورتی که قیمت دارایی پایه در بازار بالاتر از قیمت اعمال باشد، دارنده اختیار، ترجیح خواهد داد دارایی را در بازار به فروش برساند.
در هر قرارداد اختیار مولفه های زیر از اجزای قرارداد خواهند بود:
-
نوع قرارداد خرید یا فروش
-
قیمت اعمال
-
تاریخ سررسید
-
قیمت قرارداد اختیار (پریمیوم)
کاربردها و استراتژیهای معاملات اختیار
از این نوع قراردادهای اختیار برای کاهش ریسک معاملات استفاده میشود. در برخی از مواقع فعالان بازار سرمایه، معاملاتی انجام میدهند که ریسک زیادی در پی داشته که استفاده از معاملات اختیار کمک مینماید تا ریسک معاملات کاهش یابد. به بیان دیگر در بعضی موارد قرارداهای اختیار همانند پرداخت حق بیمه بوده و قابل تشبیه است. فرض نمایید شما برای ماشین خود هر ساله یک بیمهنامه تهیه میکنید. ممکن است در طول سال هیچ وقت نیازی به استفاده از بیمه نباشد ولی در صورت وقوع تصادف، این بیمه نامه تا حد بسیاری، ضرر های به وجود آمده را جبران خواهد نمود.
در این راستا ترکیبهای متعددی از خرید یا فروش دارایی پایه با خرید یا فروش همزمان قرارداهای اختیار خرید یا فروش، میتواند ترکیبات متعدد و متنوعی را ایجاد نماید تا به بهترین شکل امکان کسب سود و یا پوشش ریسک دارایی پایه را فراهم آورد.
سابقه معاملات اختیار در ایران
با توجه به تنوع بسیار بالای معاملات اختیار در جهان و بازارهای مالی بین المللی، در ایران و در ابتدا، قراردادهای اختیار سکه تعریف و آغاز گردید که بعد از بازه زمانی کوتاهی متوقف شد. در ادامه در سال 1395 اولین قراردادهای اختیار بر روی دارایی پایه سهام تعریف و بازار بورس ایران تعریف گردید. در حال حاضر گسترش نگرش رو به رشدی به این بازار وجود داشته و انتظار می رود که در آینده فعالیت در این بخش از بازار سرمایه ایران از عمق بیشتری برخوردار گردد. در این راستا آموزش پایه ای در معاملات اختیار برای آماده سازی معامله گران و علاقمندان معاملات اختیار بسیار ضروری است. زیرا که برخلاف بازار های سنتی خرید و فروش سهام، تکنیکها و استراتژیهای بازار اختیار پیچیده تر بوده و نیازمند دانش بیشتری میباشد. بدیهی است عمق این بازار نیز میتواند بسیار بیشتر از صرف خرید فروش سهام باشد. از این رو توصیه اکید میگردد که علاقمندان به بازار اختیار با دقت بازار مذکور را دنبال کرده و به صورت متناوب آموزشهای مورد نیاز و ضروری را نیز در این حوزه کسب نمایند.
آموزش های مرتبط با بازار معاملات اختیار (آپشن)
آنچنان که ذکر شد بازار معاملات اختیار بازار عمیق و وسیعی در دنیا بوده و سالهاست که به صورت جدی از سوی فعالین حوزه بازارهای مالی و سرمایه پیگیری میگردد. این بازار در ایران نیز چند سالی است که مورد توجه و استقبال واقع شده و پیش بینی میگردد که در آینده نزدیک به شدت مورد توجه فعالان و سیاستگذاران قرار گیرد. در این راستا دورههای متعدد و متنوعی با هدف آمادهسازی علاقمندان برای فعالیت در بازار مالی ایران و حتی بازرهای مالی بینالمللی تدوین و تدارک دیده شده است. عناوین تعدادی از این دوره ها به شرح زیر میباشد:
- آشنایی مقدماتی با قراردادهای مشتقه، معاملات آتی و اختیار
- معاملات اختیار با استفاده از نرم افزار پایتون (مقدماتی)، با رویکرد استفاده در بازرهای بینالمللی
- معاملات اختیار با استفاده از نرم افزار پایتون (پیشرفته)، با رویکرد استفاده در بازرهای بین المللی